Een goede belichting is cruciaal voor een foto. De ISO waarde, het f-getal en de sluitertijd bepalen gezamenlijk de belichting van je foto. Maar wat betekent dit nu in gewone mensentaal? Met een beetje achtergrondkennis over deze drie musketiers, kunnen je fotografie skills snel verbeteren. Geen lappen ingewikkelde tekst, maar mijn beknopte uitleg en praktische tips. Laat je niet afschrikken, ook beginners kunnen uit de voeten met de meeste digitale camera’s!

Het duurde bij mij best een tijd voor het kwartje eindelijk viel. De manuele stand was mij een raadsel… En zeker het fenomeen ‘scherptediepte’. Maar nu ik het doorheb, kan ik niet meer zonder! Ik heb volledige controle en daar hou ik van. Ik maak de foto’s precies zoals ik dat voor ogen heb. De basistermen duizelen niet meer door mijn hoofd, dankzij mijn ezelsbruggetje. Wil jij dat ook? Lees snel verder en wie weet kan ik je inspireren!

De ISO-waarde vergelijk ik met het netvlies in mijn oog

In elke digitale camera zit een sensor. Hierop wordt het beeld geregistreerd. De sensor is vergelijkbaar met het filmrolletje in een analoge fotocamera. Ik vergelijk het met het netvlies van mijn oog. De ISO waarde zegt iets over de lichtgevoeligheid van de camerasensor. Ehm.. lichtgevoeligheid? Ik heb het volgende ezelsbruggetje voor mezelf bedacht:
Wanneer jij in het donker moet kijken, zie je niet veel details. Alles is wat gespikkelder, ofwel je ziet ‘ruis’. Dit komt omdat er weinig licht op je netvlies terechtkomt. Je moet harder je best doen om alles goed te kunnen zien. Dit geldt ook voor een camerasensor. Hoe donkerder het is, hoe meer activiteit nodig is om goed beeld te registreren. En des te meer kans op ruis. Een hogere activiteit betekent een hogere ISO-waarde. Kortom: in het donker is de benodigde ISO waarde hoger dan in een omgeving met veel licht.

Het diafragma is de pupil en kan variëren in grootte

Om een foto te maken heb je naast een sensor, ook een objectief met lenzen nodig. Het objectief wordt in de volksmond ook wel ‘de lens’ genoemd. Het diafragma is de grootte van de lensopening in het objectief. Via deze opening valt er licht op de camerasensor. De grootte van de opening kun je variëren, vergelijkbaar met de pupil van je oog. In het donker zijn pupillen groter, om voldoende licht in het oog te registreren. Omgekeerd worden de pupillen kleiner in een ruimte met fel licht, om teveel licht in het oog te voorkomen. Het diafragma wordt weergegeven in een f-getal. Dit getal zegt iets over de brandpuntsafstand. Ofwel de afstand van een voorwerp tot je oog, waarbij het voorwerp scherp op beeld komt. Het f-getal zegt iets over de scherpte, maar ook over diepte (de afstand van het voorwerp tot je oog). De bolling van de lens beïnvloedt het brandpunt. Hoe groter het diafragma, hoe meer bolling van de lens zichtbaar is op het beeld, hoe korter de brandpuntsafstand. Hoe kleiner het diafragma, hoe minder bolling zichtbaar is, hoe groter deze afstand.

De sluiter is het ooglid van de camera

De camerasensor is afgedekt met een zogenaamde ‘sluiter’, zodat er geen licht op komt. De sluitertijd is tijdsduur waarin de ‘sluiter’ omhoog gaat, zodat er wel licht op de sensor kan vallen. Hoe langer de sluitertijd, hoe langer er licht op valt en omgekeerd. Een te lange sluitertijd geeft daarom een overbelichte foto. De camerasensor registreert dan geen details in de lichtste delen van het beeld. Hierdoor ontstaan er witte vlekken in de foto. Een te korte sluitertijd geeft een onderbelichte foto, ofwel te donker. De camerasensor registreert dan geen details in de donkerste delen van de foto. Dit betekent kans op zwarte vlekken met spikkels (ruis) in de foto. Tekst gaat verder onder de foto!

De drie musketiers helpen elkaar

De ISO waarde, het f getal en de sluitertijd bepalen gezamenlijk de belichting van je foto. Het zijn een soort musketiers; ze helpen elkaar. Als er eentje in nood is, zal er altijd een tweede te hulp schieten. De derde kan in dezelfde positie op de uitkijk blijven staan. Wat bedoel ik hiermee? Voorbeeld:

Ik heb een foto gemaakt, maar deze is niet goed scherp. Dit komt omdat ik minimaal tril met mijn hand. Ik heb geen statief, dus besluit de sluitertijd korter te maken. Maar een kortere sluitertijd, betekent een kortere tijd licht op de camerasensor. Als de ISO waarde en het f-getal gelijk blijven, dan is mijn foto onderbelicht. Ik fotografeer met natuurlijk licht, dus ik kan niet de zon wat feller laten branden. De oplossing? Ik heb hulp nodig van een van de musketiers: een aanpassing in de ISO-waarde OF het f-getal. Optie 1: f getal verlagen. Met een groter diafragma kan er meer licht in de camera komen. Optie 2: ISO-waarde verhogen. Met meer activiteit van de sensor kan de camera meer licht registreren.

Scherpte-diepte en het bokeh-effect

Bij fotograferen stel je scherp op het belangrijkste deel in je foto. Daar leg je de focus. Bij een portret zijn dit de ogen. Scherpte-diepte vertelt iets over de scherpte van het beeld achter het focuspunt. Een hoog f-getal geeft een grote scherpte-diepte. Kortom, veel van het beeld achter het focuspunt komt scherp op de foto. In het voorbeeld van het portret: ogen, oren, achtergrond scherp op beeld. Een laag f-getal geeft een kleine of smalle scherpte-diepte. Het focuspunt is scherp, maar al snel wordt alles daarachter waziger. Bij het portret: ogen scherp, oren al iets waziger, achtergrond wazig. Het wazige beeld heet het ‘bokeh’. Door te fotograferen met een groot diafragma kun je mooie bokeh-effecten creëren. Nog even op een rijtje:

Groot diafragma = laag f-getal = kleine scherpte-diepte = meer bokeh
Klein diafragma = groot f-getal = grotere scherpte-diepte = minder bokeh

Durf jij het aan?

Ik hoop dat mijn uitleg alles wat duidelijker heeft gemaakt. Dat het een ‘eye opener’ mocht zijn ;). De techniek is niet altijd het leukste of gemakkelijkste onderdeel. Het is oefenen, oefenen, oefenen… Maar neem van mij aan; als het kwartje eenmaal is gevallen, wordt de manuele stand op je camera een makkie! Volledige controle over je belichting en scherpte-diepte is zo fijn, je creëert het beeld wat jij in gedachte hebt!

Vond je dit een handig artikel? Heb je vragen? Laat een berichtje achter!

Wat is de ISO-waarde, het f-getal en de sluitertijd? Met dit ezelsbruggetje wordt de manuele stand een makkie!